پای پرانتزی چه درمانی دارد
پای پرانتزی حالتی است که درآن زمانی که فرد پاهای خود را به یکدیگر می چسباند، زانوها همچنان از هم فاصله دارند . پای پرانتزی
علت پای پرانتزی چیست؟
تنگ بودن فضای نوزاد در درون رحم باعث پرانتزی شدن پاها می شود که والدین معمولاً تا زمان ایستادن و راه رفتن کودک به این عارضه پی نمی برند. اکثر کودکان بین 1 تا 2 سال دارای پاهای پرانتزی می باشند. این الگوی رشد طبیعی، ژنو واروم نام دارد (ژنو به معنی زانو می باشد). دومین علت شایع ایجاد پای پرانتزی، بیماری بلانت می باشدکه در این بیماری نادر، یک طرف ساق پا (استخوان درشت نی) رشد غیرطبیعی دارد. در برخی از موارد نادر، ممکن است عارضه هایی چون کمبود ویتامین (نرمی استخوان)، آرتروز، عفونت، تومور و یا بیماری های استخوانی منجر به ایجاد پای پرانتزی در کودکان شوند .
از دیگر علل می توان به موارد زیر اشاره کرد :
بیماریی های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان می شوند (مثل بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)
به دنبال ضربات وارده (به ویژه به صفحه رشد)
پارگی رباط های زانو
شکستگی های انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شده اند
شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)
درجات زانوی پرانتزی
این بیماری به سه دسته تقسیم می شود :
زانوی پرانتزی خفیف
زانوی پرانتزی متوسط
زانوی پرانتزی شدید
چه کسانی به پای پرانتزی مبتلا می شوند؟
پا و زانوی پرانتزی در برهه ای از زندگی هر کودک وجود دارد، به خصوص در سنین قبل از 2 سالگی. بیماری بلانت ممکن است در نوزادان، کودکان در سن مدرسه و نوجوانان دیده شود. این عارضه بیشترین شیوع را در بین کودکان بسیار چاق دارد.
علائم پاهای پرانتزی
یکی از علائم رایج پاهای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان، الگوی راه رفتن ناخوشایند و غیر هماهنگ است.
نشانه ای که اغلب کودکان مبتلا به پاهای پرانتزی دارند به داخل بودن پا و یا انحراف پا رو به داخل نامیده می شود.
با وجود اینکه که پاهای پرانتزی معمولا باعث درد نمی شوند، طولانی شدن حالت پرانتزی در نوجوانی می تواند باعث ایجاد ناراحتی هایی در ران شده یا به علت افزایش استرس در این مفاصل باعث ایجاد درد زانو / مچ پا شود.
بیماران مبتلا به پاهای پرانتزی نیز اغلب ممکن است دچار لغزش شده یا تعادل خود را از دست بدهند .
چگونه از پرانتزی شدن پاها جلوگیری کنیم
هر عاملی که بتواند منجر به تنگ تر شدن فضای درون رحم برای نوزاد شود (دوقلوها، اندازه ی بزرگ نوزاد و یا دیابت بارداری) می تواند عارضه ی پای پرانتزی را شدیدتر کند. چاقی کودکان می تواند منجر به پرانتزی شدن بیشتر پاها گرددپس در اینصورت حفظ وزن مناسب و مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D پر اهمیت می باشد.
پای پرانتزی به عنوان یک الگوی رشد طبیعی نیز در افراد وجود داشته و نباید کاملاً از وقوع آن پیشگیری کرد .
چگونگی تشخیص زانوی پرانتزی توسط پزشک
برای تشخیص پرانتزی بودن پای شما یا کودک شما، در ابتدا پزشک به دقت به وضعیت پاها نگاه می کند. چیزی که پزشک در حین بررسی پاها به دنبال آن است، این است که آیا زمانی که بیمار کاملا صاف خوابیده است، زانوهای او چه میزان از هم فاصله دارند. برای آن که پزشک بررسی کند که علت پرانتزی شدن پاها، چه بیماری یا مشکل زمینه ای بوده است، انجام برخی آزمایشات و تست های تشخیصی مانند آزمایش خونضروری است ، همچنین ممکن است طی فرآیند تشخیصی، از تصاویر رادیوگرافی نیز استفاده شود .
آیا زانوی من پرانتزی است
برای این که بتوانید زانوی پرانتزی را تشخیص دهید، باید از فرد بخواهید به صورت طاقباز روی کمر خود دراز بکشد. سپس هر دو پا را در حالت آزاد، کنار هم قرار داده تا بتوانید فاصله دو کندیل داخلی ران ها را اندازه گیری کنید .
تشخیص زانوی پرانتزی برای کسی که اطلاعات درستی از این ناهنجاری ندارد سخت تر است؛ مگر این که این تغییرشکل آن قدر زیاد شده باشد که حتی افراد غیرمتخصص نیز بتوانند زانوی پرانتزی را از زانوی سالم تشخیص دهند.فاصله دو کندیل داخلی ران در زانوی پرانتزی درجه های مختلفی دارد. در درجه اول این ناهنجاری، فاصله دو کندیل داخلی ران به 2.5 سانتی متر می رسد .
در درجه دوم این فاصله 2.5 تا 5 سانتی متر بوده و اگر همین فاصله بیشتر از 5 تا 7.5 سانتی متر باشد، زانوی پرانتزی وارد درجه سوم خود می شود. در درجه چهارم، فاصله دو کندیل داخلی ران از 7.5 سانتی متر نیز می گذرد. حتی در صورتی که میزان فاصله دو کندیل داخلی ران کم باشد، تغییر شکل در این ناحیه توسط متخصص پزشکی ـ ورزشی قابل تشخیص است .
روش اندازه گیری زانوی پرانتزی
برای اندازه گیری این اختلال فرد بدون کفش و جوراب در حالی که زانوها و ران ها وی دیده می شود بدون هیچ گونه انقباض غیر طبیعی در عضلات ناحیه ران می ایستد. زانو باید در حالت اکستنشن کامل قرار گرفته و قوزک های دو پا به گونه ای به هم بچسبد که استخوان کشکک به روبرو باشند.در این حالت فاصله بین دو کندیل داخلی رانها (فوق لقمه داخلی ران) به وسیله متر نواری، خط کش، کولیس و یا کالیپر مخصوص اندازه گیری و ثبت می شود. در برخی متون بیشترین فراوانی بین این دامنه 2 تا 4 سانتی متر قید شده است .
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم
در اغلب موارد، کودک شما احتمالا کاملا نرمال است و مشکل پای پرانتزی در کوتاه مدت برطرف می شود. در صورتی که در مورد این مشکل ابراز نگرانی می کنید، کودک خود را نزد پزشک ببرید تا پزشک نحوه راه رفتن او را بررسی کند. در صورتی که دلیلی برای نگرانی وجود داشته باشد، پزشک متوجه آن می شود .
اغلب کودکان تا سن سه سالگی از بیماری زانوی پرانتزی رهایی پیدا می کند. در صورتی که کودک هنوز در این سن از مشکل رنج می برد، زمان آن می رسد که بار دیگر به پزشک مراجعه کنید .
در صورتی که این مشکل یک طرف پای شما را تحت تاثیر قرار می دهد یا با گذشت زمان بجای بهتر شدن، شدت پیدا می کند، زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید .
به طور خلاصه، زمان های مراجعه به پزشک برای مشکل پرانتزی شدن پای شما شامل موارد زیر می شود :
کودک شما دو ساله است و وضعیت زانوی پرانتزی وی در حال بدتر شدن است
یک پا بیشتر از پای دیگر پرانتزی می شود
انگشتان پای کپا و زانوی پرانتزی چگونه درمان می شود
برای نوجوانان و افراد بزرگسال بسیار مهم است که با روش های اصلاح زانوی پرانتزی آشنا باشند، چرا که معمولا در ورای بدشکلی و پرانتزی بودن پاها، مشکلات و آسیب های بسیار جدی تری وجود دارند که لازم است برای درمان و رفع آن ها اقدام شود. علاوه بر این در صورتی که برای درمان زانوی پرانتزی هیچ اقدامی صورت نگیرد، این اختلال در آینده موجب عوارض جدی تری مانند آرتروز زانو می شود .
بریس (زانو بند مخصوص)
برخی بریس های ارتوپدی (زانوبندهای مخصوص) برای اصلاح زانوی پرانتزی طراحی شده اند. البته این بریس ها برای استفاده در سن مناسب طراحی شده اند و معمولا برای افراد بزرگسال تجویز نمی شوند، چرا که رشد استخوانی در افراد بزرگسال کامل شده است و بنابراین استفاده از بریس نمی تواند تغییری در نحوه ی رشد استخوان ایجاد کند. این بریس ها بیش از همه برای کودکانی با سن پایین مناسب است که هنوز استخوان های آن ها رشد زیادی خواهند داشت .
ورزش
ورزش های مخصوص اصلاح زانو پرانتزی موجب تقویت عضلات ران پا و پشتیبانی بیشتر از مفصل زانو می شوندکه البته این تمرینات تاثیر بسیار کمی در اصلاح حالت پرانتزی بودن پاها دارند . این تمرینات تنها برای افرادی موثرند که میزان خمیدگی و انحراف پای آن ها، خفیف است . معمولا برای اصلاح پای پرانتزی، تمریناتی تجویز می شوند که موجب تقویت عضلات ران پا می شوند. این تمرینات موجب می شوند که فشار کمتری بر مفاصل و تاندون های پا وارد شود . انجام حرکات چرخش مفصل لگن و ران به طرفین نیز می تواند در اصلاح زانوی پرانتزی موثر باشد چرا که عضلات جمع کننده ی ران پا در ناحیه بالای ران و لگن را تقویت می کنند. در صورتی که در این عضلات هر گونه عدم تعادل وجود داشته باشد، می تواند موجب پرانتزی شدن پاها شود .
ماساژتراپی
یکی دیگر از درمان های تجویز شده برای زانوی پرانتزی، انجام ماساژ درمانی است که در این روش درمانگر به طور مکرر، پا ها را به سمت عقب و جلو حرکت می دهد. ماساژ درمانی مخصوص پای پرانتزی معمولا توسط فیزیوتراپیست متخصص و باتجربه باید انجام شود چرا که دارای تکنیک ها و روش های پیشرفته ی خاص خود می باشد. روش ماساژتراپی معمولا برای کودکان تجویز می شود و برای بزرگسالان توصیه نمی شود .
کفی و کفش طبی
یکی از روش های درمانی موثر برای زانوی پرانتزی، تجویز کفی ها و کفش های طبی مخصوص است که به ایجاد راستای صحیح قرارگیری پاها کمک می کنند. این کفش ها و کفی ها همچنین موجب می شوند که فشار وارد شده بر زانوها به نحو صحیحی توزیع شود و فشار مضاعفی که بر روی برخی قسمت های زانو (به خاطر پرانتزی بودن پاها) وارد می شود، برطرف شود و شخص بتواند با راحتی بیشتری بایستد و راه برود .
آنتی بیوتیک ها
در بزرگسالانی که پای پرانتزی دارند، برخی از عفونت های استخوانی مانند عفونت های باکتریایی که منجر به پوکی استخوان می شوند را می توان با آنتی بیوتیک درمان کرد .
رژیم غذایی ویتامین D ، روشی درمانی برای کودکان و بزرگسالان
پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D نیز ایجاد شود. برای مثال نرمی استخوان ( که اساساً در اثر کمبود ویتامین D بروز می کند ) می تواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود. درنتیجه افزایش سطح ویتامین D در رژیم غذایی می تواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد پای پرانتزی در فرد شود .
جراحی
برای افرادی که می خواهند با کمک روش های درمانی غیرتهاجمی مشکل زانوی پرانتزی خود را حل کنند، قطعا جراحی اولین گزینه ی درمانی نیست. اما با این حال در برخی موارد که میزان بدشکلی پاها شدید است، تنها راه بر طرف کردن مشکل، انجام جراحی می باشد. در واقع جراحی تنها راه برطرف کردن کامل حالت پرانتزی پاها در افراد بزرگسال است. پرکاربردترین تکنیک جراحی برای درمان پای پرانتزی، استئوتومی است.
ودک در حین راه رفتن به سمت داخل کشیده می شود(به این مشکل اغلب چرخش پنجه پا به داخل گفته می شود ).
قد کودک شما با توجه به سنش کوتاه است، نمی تواند به راحتی راه برود، نمی تواند به راحتی صاف بایستد .
زاویه زانوها یا پاها منجر به درد پا در کودکان وبروز مشکل درحین راه رفتن می شود .مطابق معمول، در صورتی که در مورد نحوه راه رفتن نوزاد خود نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید. همیشه ایمن بودن از نگران بودن بهتر است .
پرانتزی بودن پاها به دلایل فیزیولوژیک
در موارد نادری ، پرانتزی بودن پای کودکی که به دلایل فیزیولوژیک میباشد ، به خودی خود اصلاح نمی شود. در این صورت با بالا رفتن سن کودک ممکن است ظاهر نامناسب پاها برای خود شخص و خانواده او ناخوشایند باشد. در چنین مواردی که میزان بدشکلی و خمیده بودن پاها شدید باشد می توان با عمل جراحی آن را برطرف نمود .
پرانتزی بودن پاها به علت بیماری بلانت
در صورتی که در کودکان مبتلا به بیماری بلانت ، با وجود استفاده از بریس مخصوص ، خمیدگی پاها پیشرفت کند ، با رسیدن کودک به سن 4 سالگی نیاز به انجام عمل جراحی می باشد. . انجام عمل جراحی می تواند پیشروی روند پرانتزی شدن پاها را متوقف کند و از آسیبی که پرانتزی بودن پاها می تواند به صفحات رشد استخوان ساق پای کودک بزند ، جلوگیری کند. همچنین کودکانی که در سن بالاتر مبتلا به بیماری بلانت می شوند نیز باید برای اصلاح پرانتزی بودن پاها عمل جراحی انجام دهند .
پرانتزی بودن پاها به علت بیماری ریکت
در مورد کودکان مبتلا به بیماری ریکت نیز در صورت درمان نشدن و پیشروی بد شکلی پاها ، با وجود مصرف دارو ، نیاز به انجام عمل جراحی می باشد .
رژیم غذایی ویتامین D ، روشی درمانی برای کودکان و بزرگ سالان
پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D نیز ایجاد شود. برای مثال نرمی استخوان ( که اساساً در اثر کمبود ویتامین D بروز می کند ) می تواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود. درنتیجه افزایش سطح ویتامین D در رژیم غذایی می تواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد پای پرانتزی در فرد شود .
روش انجام جراحی
روش های مختلفی برای درمان پای پرانتزی وجود دارد که این روش ها به دو دسته تقسیم می شوند .
هدایت رشد استخوانی
در این روش صفحات رشد استخوانی در سمتی از استخوان ساق که رشد طبیعی دارد متوقف می کند با انجام این کار رشد غیر طبیعی استخوان در سمت دیگر ( که رشد بیش از حد دارد) نیز متوقف می شود. بدین ترتیب بعد از انجام عمل با رشد طبیعی پاها ، حالت پرانتزی بودن آن ها اصلاح می شود .
برش استخوان ساق پا
در این روش استخوان ساق پا ، در قسمت زیر زانو ها ، برش داده می شود و سپس استخوان با استفاده از صفحات و پیچ هایی که در قسمت داخلی یا خارجی استخوان قرار داده می شوند،در راستای صحیح قرار داده می شود تا در همین حالت دوباره جوش بخورد .
بعد از انجام عمل جراحی ممکن است پا را گچ کنند تا استخوان پا تا زمان بهبودی و جوش خوردن کامل ثابت بماند. برای چند هفته پس از جراحی نیاز است که بیمار از عصا برای راه رفتن کمک بگیرد و پزشک ، شخص را برای بازیابی توان عضلانی و دامنه حرکتی پاها به فیزیوتراپی ارجاع دهد . پزشک جراح در مورد مدت زمان لازم برای ریکاوری و بازگشت به سطح فعالیت قبلی تمامی اطلاعات لازم را به بیمار می دهد .
درمان پای پرانتزی در نوزادان
مراجعه به پزشک برای درمان پای پرانتزی ضروری است
اگرچه پای پرانتزی در نوزاد طبیعی است اما اگر نوزاد شما سه ساله است و فاصله بین زانوهایش در حالت ایستاده غیرطبیعی است حتما به پزشک مراجعه کنید.مراجعه به پزشک به تشخیص دلیل پرانتزی بودن پای کودک کمک می کند و پزشک توصیه های لازم برای برطرف شدن پای پرانتزی را به شما می دهد.همچنین پزشک با استفاده از اشعه ایکس بیماری بلانت (دلیل جدی پرانتزی شدن پا) را بررسی می کند.
پاهای پرانتزی را در نوزادان و کودکان چگونه درمان کنیم
پای پرانتزی در نوزادان و کودکان با استفاده از رژیم غذایی، عمل جراحی و مصرف قرص برطرف می شود. جلوگیری از چاقی نوزاد از افزایش فشار بر پاها به دلیل افزایش وزن جلوگیری می کند .
می توان در نوزادان زیر سه سال، مشکل پرانتزی بودن پا را با استفاده از بستن پا برطرف کرد. برای پرانتزی شدید، به خصوص به خاطر بیماری بلانت، می توان از عمل جراحی استوتومی استفاده کرد. این عمل جراحی با تقسیم کردن استخوان به چند قسمت انجام می شود. سپس قسمت های جدا شده را در جای درست قرار می دهند. در این حالت اندازه استخوان های پا نیز مهم است که یکسان باشد.
مقدار بهینه ویتامین د در نوزادان و کودکان به رشد درست استخوان ها کمک می کند و از پرانتزی شدن پا جلوگیری می کند. منابع زیادی غنی از ویتامین د وجود دارد و نور خورشید نیز منبعی طبیعی است. در معرض خورشیدن بودن به تولید ویتامین د در سطح پوست کمک می کند. رژیم غذایی غنی از ویتامین د، کلسیم و فسفر برای جلوگیری از پرانتزی شدن پا در نوزادان ضروری است. محصولات لبنی، تخم مرغ و ماهی نیز منابعی غنی از ویتامین د و کلسیم هستند. گوشت، لوبیا و عدس نیز منابع غنی فسفر هستند .
علاوه بر درمان می توان از ورزش های مناسب برای ورزش درمانی استفاده کرد. ورزش درمانی در نوزادان باید با کمک متخصص انجام شود تا به قوی شدن عضلات و ماهیچه های پای نوزاد کمک شود و باعث کاهش سرعت پیشروی پای پرانتزی شود .
ورزش های پیشنهادی
الف) حرکات کششی : به طور کلی انجام حرکت های کششی روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله توصیه می شود. کشش باید 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. میزان کشش باید به حدی باشد که فرد تا حدودی احساس ناراحتی داشته باشد (ولی درد پذیرفته شده نیست). ضمنا کشش یکنواخت است و ضربه زده نمی شود. برای اثربخشی حداقل این ورزش ها حداقل باید هشت هفته انجام شوند .
1- می توانید دراز بکشید .
پای خود را با زانوی کاملا باز با استفاده از یک ملحفه به سمت بالا بکشید .
این حرکت را روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله انجام دهید؛ یک بار صبح و یک بار شب .
حین انجام این حرکت باید پا را 20 تا 30 ثانیه در این حالت نگه دارید .
2- بایستید. یک پایتان را پشت پای دیگر قرار دهید و به سمت مقابل خم شوید .
20 تا 30 ثانیه این حالت کشش را ادامه دهید .
احساس کشش باید به گونه ای باشد که احساس درد نکنید. این حرکت را دو بار در روز انجام دهید .
ب) حرکات قدرتی : این تمرین های ورزشی را باید در سه ست، 10 بار تکرار کنید. البته بین ست ها دو دقیقه استراحت توصیه می شود
1- تقویت بخش میانی عضله چهار سر ران
روی صندلی یا تخت بنشینید؛ به گونه ای که پاهایتان از زانو حالت آویزان داشته باشد. ابتدا یکی از پاها را به طرف بالا حرکت دهید (مطابق شکل) .
10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس آرام پا را پایین بیاورید .
دو دقیقه استراحت کنید و بار دیگر این حرکت را با پای دیگر انجام دهید. این حرکت باید 10 بار تکرار شود .
2- تقویت عضلات داخل ران
یک حوله یا توپ والیبال را بین دو زانو بگذارید. 10 ثانیه حداکثر فشار باید وارد شود. این حرکت را باید در سه مرحله و آن هم 10 بار تکرار کنید .
3- تقویت عضلات پشت ران
حوله یا ملحفه ای را زیر ران بگذارید. 10 ثانیه با رانتان به ملحفه یا حوله فشار وارد کنید .
هشدار
اگر مبتلا به فشارخون هستید، باید فشارخونتان را قبل از انجام این ورزش ها کنترل کنید و در صورت بالا بودن آن، از انجام حرکت های قدرتی که باعث احتباس نفس می شوند، خودداری کنید .
عوارض پای پرانتزی چیست؟
افراد مبتلا به پای پرانتزی احتمال بیشتر ابتلا به آرتروز زانو در سنین پایین را دارند به ویژه اگر سابقه خانوادگی آرتروز زانو را نیز داشته باشند.
التهاب مفصل زانو و مشکلات راه رفتن
وقتی فردی مبتلا به زانوی پرانتزی است، حالت بدن باعث فشار غیر عادی به مفاصل زانو و مچ پا می شود که این خود باعث التهاب مفصل می شود. چنین چیزی می تواند غضروف و بافت های اطراف مفصل زانو را از بین ببرد و منجر به مشکلات راه رفتن شود.
التهاب مچ پا
اشخاص مبتلا به زانوی پرانتزی علاوه بر آرتروز در معرض دردهای مزمن و التهاب مچ پا، زانو و لگن نیز قرار دارند که می تواند به اختلالات در راه رفتن و حالت بدن منجر شود از این رو درمان به موقع پای پرانتزی در زمان مناسب از اهمیت بسزایی برخوردار است .
منبع:درمان پای پرانتزی